تشخیص ورود و خروج نقدینگی از بورس

در این روزها بازار سرمایه در بین بازارهای مالی ایران یکه تازی می‌کند. در زمان نگارش این مقاله (5 اردیبهشت 99) شاخص کل بورس در طی یک ماه گذشته 50 درصد رشد کرده است و بازدهی بسیار خوبی را برای سرمایه گذاران به همراه داشته است. اما سوالی که هست این است که بورس تا کجا رشد میکند؟ این سوالی است که در پی هر روند صعودی بورس در ذهن فعالان و معامله‌گران بازار سهام نقش می‌بندد و آنها را با نگرانی زیادی مواجه میکند. چیزی که در این روزها علت اصلی رشد بورس بوده است حجوم مردم برای خرید سهام و سیل نقدینگی به بازار سهام است. این چیزی است که همه کارشناسان به آن اذعان دارند و از علل بدیهی رشد این روزهای بورس است. بنابراین آیا می‌توان با بررسی جریان نقدینگی و برآیند پول ورودی و خروجی از بازار، به پیش بینی آینده حرکت بازار برسیم؟ ما در این مقاله سعی می‌‎کنیم با رویکردی آموزشی به بررسی نحوه تشخیص ورود و خروج نقدینگی از بورس بپردازیم. این مطالب را در هیچ کتابی به شما آموزش نمی‌دهند!

بورس تا کجا رشد می‌کند؟

سوال همه سرمایه‌گذاران سهام در روزهایی که روندهای شارپی را در بورس شاهد هستیم این است که بورس تا کجا رشد میکند؟ بگذارید خیالتان را راحت کنیم، هیچکس جواب این سوال را نمی‌داند! مگر اینکه از آینده آمده باشد😏 اما اینکه بورس تا کجا میتواند رشد کند، یک سوال دیگر است که اتفاقا جوابش مشخص است.

قبل از اینکه این سوال را جواب بدهیم، اجازه بدهید این نکته را بدون اثبات بپذیریم که رشد اخیر بورس (بعد از اقبال گسترده مردم در سال 98) در فروردین ماه سال 99 پایه بنیادی چندانی نداشته است و نمی‌توان آن را به مسائل بنیادی ربط داد. بنابراین تنها گزینه ای که باقی می‌ماند سیل نقدینگی به بازار سرمایه است که باعث این حرکت شارپ شده است و معمولا در تمامی حرکت‌های صعودی شاخص بورس نقش ورود نقدینگی جدید به بازار بسیار حائز اهمیت است.

برای مثال حجم تقاضا برای خرید سهام و حجم پولی که مردم در حال آوردن به بورس هستند تنها علت رشد اخیر بورس در ماه‌های اخیر است. در سال 98، از زمانی که شاخص روی 300 هزار واحد بود کارشناسان بر ورود نقدینگی به بورس تاکید می‌کردند و این نقدینگی در کنار مسائل بنیادی و البته حمایت دولت و بی رمق بودن بازارهای موازی، یک فرصت خوب برای سرمایه گذاری ایجاد کرده بود. اما در حال حاضر که در یک ماه گذشته (فروردین 1399) شاخص کل با رشد 50 درصدی از 500 هزار واحد به 742 هزار واحد رسیده است، با هر ترازویی که سنجیده شود این مقدار بازدهی منطقی به نظر نمی‌رسد و تنها دلیلش ورود پول به بازار است.

البته غیر منطقی بودن رشد بورس نمی‌تواند مانع از ادامه این روند شود. اما بورس تا کجا می‌تواند رشد کند؟ خوب با توضیحات داده شده جواب این سوال کاملا روشن است. بورس تا جایی که برایند ورود و خروج نقدینگی از بازار مثبت باشد می‌تواند همچنان رشد کند. برای ما به عنوان سرمایه گذار مهم ترین اصل مدیریت ریسک و سرمایه است.

اما از کجا میتوان فهمید چه زمانی جریان نقدینگی به بورس واقعا منفی می‌شود؟

نحوه تشخیص ورود و خروج نقدینگی به بورس

ما به عنوان یک سرمایه‌گذار بر اساس بررسی و تشخیص ورود و خروج نقدینگی به بورس میتوانیم برای ورود، ماندن یا خروج از بازار تصمیم بگیریم. همچنین افرادی که تازه قصد دارند وارد بورس بشوند می‌توانند بر این اساس تصمیم مطمعن تری اتخاذ کنند. اما از کجا می‌توانیم ورود و خروج نقدینگی را از بورس تشخیص دهیم؟

راه اول: جریان نقدینگی به کارگزاری‌ها

کارگزاری‌ها رابط بین مردم و بورس هستند و از آنجا که مشت نمونه خروار است، جریان نقدینگی به یک کارگزاری شناخته شده، بیانگر جریان نقدینگی به بورس است. اگر در یک کارگزاری آشنا داشته باشید، آمار ماهانه ورود و خروج پول از حساب کارگزاری سریع ترین راه برای فهمیدن این موضوع است. البته خوب عملا این راه برای ما کاربرد ندارد.

ما تنها می‌توانیم با یک بررسی سطحی، روند کدهای بورسی جدید صادر شده را رصد کنیم و تا حدی اشتیاق مردم برای ورود به بازار سرمایه را زیر نظر بگیریم که البته کار دقیق و حرفه‌ای نخواهد بود. اما نکته ای که در این میان وجود دارد این است که خروج پول از بورس به معنی خروج پول از حساب کارگزاری ها است نه صرفا وجود فروشنده و یا کم شدن ارزش معاملات بورس. بسیاری از افراد سهام خود را می‌فروشند اما پول خود را در حساب کارگزاری نگه داشته اند و مترصد رسیدن فرصتی برای خرید دوباره سهام هستند. همان اتفاقی که در اواخر اسفند 98 افتاد و نقدینگی واقعا از بورس خارج نشده بود و بعد از یک اصلاح 10 درصدی رشد بورس ادامه پیدا کرد.

راه دوم: بررسی میزان سپرده‌های بانکی

اگر در یک کارگزاری آشنا ندارید، نامید نشوید. یک راه غیر مستقیم برای فهمیدن این موضوع که جریان نقدینگی به کارگزاری‌ها چگونه است وجود دارد. وقتی افراد پول خود را از کارگزاری درخواست می‌کنند، پول از حساب کارگزاری‌ها خارج می‌شود. پول وقتی از حساب بانکی کارگزاری‌ها خارج می‌شود کجا میرود؟ جواب روشن است، در حساب بانکی اشخاص مختلف (حداقل برای کوتاه مدت). بنابراین می‌توانید با رصد کردن مجموع سپرده‌های بانکی کشور و مشاهده افزایش ناگهانی آن به این موضوع پی ببرید که احتمالا نقدینگی در حال خارج شدن از بازار سهام است.

اما برای پیگیری این موضوع باید هر ماه به سایت بانک مرکزی مراجعه کنید. برای این منظور به سایت بانک مرکزی به آدرس cbi.ir مراجعه کنید. در قسمت آمار و داده‌ها منوی آمارهای بانکی را انتخاب کنید. در صفحه‌ای که برای شما باز می‌شود می‌توانید اطلاعات مربوط به میزان کل سپرد‌ه‌های بانکی کشور را به صورت ماهانه مشاهده کنید. به تصاویر دقت کنید.

با کلیلک بر روی هر ماه می‌توانید گزارش مربوط به آن ماه را مشاهده کنید. همانطور که در تصویر می‌بینید در حال حاضر (5 اردیبهشت 99) آخرین گزارش بانک مرکزی در خصوص آمارهای بانکی مربوط به آذر ماه 98 است و از آن تاریخ به بعد با دستور دولت ارائه‌ی اطلاعات مهم از سوی بانک مرکزی متوقف شد. این سانسور اطلاعاتی تا به امروز ادامه داشته است اما قطعا همیشه این گونه نخواهد بود و ارائه‌ی گزارشات دوباره از سر گرفته خواهد شد.

راه سوم: بررسی روند ارزش و حجم معاملات روزانه بورس

ارزش و حجم معاملات روزانه بورس می‌تواند تا حدودی ورود و خروج نقدینگی را از بازار نشان دهد. البته این فاکتورها می‌تواند بسیار گمراه کننده باشد. برای مثال اگر روزی اکثر نمادها در صف خرید قفل باشد ارزش و حجم معاملات به شدت افت می‌کند در حالی که هیچ پولی از بازار خارج نشده است.

بنابراین روند میان مدت ارزش و حجم معاملات برای ما مهم است نه صرفا نوسانات مقطعی. در واقع اگر روند حجم و ارزش معاملات روزانه صعودی بود میتوان نتیجه گرفت جریان نقدینگی مثبت است و اگر روند حجم و ارزش معاملات روزانه نزولی بود میتوان گفت جریان نقدینگی به بورس منفی است.

راه چهارم: استفاده از گوگل ترندز (Google Trends)

یکی از امکانات شرکت گوگل، گوگل ترندز هست که میزان محبوبیت جستجوی یک کلید واژه را در موتور جستجوی گوگل به نمایش می‌گذارد. واژه‌ی Trend به معنای روند است. بنابراین وقتی از ترند صحبت می‌کنیم، منظورمان این است که آمار و اطلاعات لحظه‌ای برایمان مهم نیست و روند تغییرات مد نظر ماست. با توجه به این توضیح، از طریق این سرویس شرکت گوگل، می‌توانیم روند جستجوی واژه‌های مختلف در موتور جستجوی گوگل را مشاهده و بررسی کنیم.

خوب این یک فرصت خوب برای سرمایه گذاران بورس است. به سرویس گوگل ترندز مراجعه کنید و کلمه “بورس” را بررسی کنید. از این رو می‌توانید روند توجه عموم مردم را به بورس و به طبع آن روند ورود و خروج نقدینگی به بازار را تشخیص دهید.

به سرویس گوگل ترندز به نشانی trends.google.com مراجعه کنید و در محل مشخص شده در بالای سایت کلمه “بورس” را جستجو کنید. نموداری برای شما نمایش داده میشود که روند جستجوی این کلمه در گوگل را نشان میدهد. تنضیمات مربوطه را به شکل زیر انجام دهید.

در تنظیمات فوق کشور را ایران انتخاب کنید و بازه زمانی را از 2004 تا کنون انتخاب کنید. در واقع در این تحلیل، روند بلندمدت میزان جستجوی کلمه بورس برای ما مهم است. در تصویر بالا می بینید که کلمه بورس از سال 2004 تا الآن چگونه در گوگل ترند بوده است. آیا نوسانات این نمودار با روندهای صعودی و نزولی بورس ارتباطی دارد؟ برای پاسخ این سوال به تصویر زیر نگاه کنید.

یقینا این تناظر اتفاقی نیست و دلیل آن کاملا روشن است، وقتی که مردم کلمه “بورس” را بیشتر در گوگل جستجو میکنند یعنی به آن توجه دارند و این توجه نشان از ورود نقدینگی به بازار است.

یک ترفند برای تشخیص ورود و خروج نقدینگی به بازار:

میتوانید بر روی نمودار ترند بورس در گوگل خط روند رسم کنید. در این شرایط شکست خط روند نزولی به معنی ورود نقدینگی به بورس و شکست خط روند صعودی نشانگر خروج پول از بازار است. به شکل زیر توجه کنید.

همان طور که درشکل می‌بینید در حال حاضر شیب خط روند منحنی ترند “بورس” بسیار تند است که همراه با آن سیل نقدینگی به بازار کاملا مشهود است.

یک نکته مهم

خروج نقدینگی از بازار یک شبه اتفاق نمی افتد و تا زمانی که پول واقعا شروع به خارج شدن از بازار نکند اثرات و نشانه‌های آن هویدا نمیشود. از این رو تمامی این تحلیل‌ها با تاخیر همراه است و ممکن است بعد از 10 الی 15 درصد ریزش به خروج نقدینگی از بازار پی ببریم. البته در ان صورت نیز ضرر 15 درصدی خیلی کمتر از ضرر ماندن در بازار است.

هر ریزش 15 درصدی به معنی خروج نقدینگی نیست و برعکس ممکن است فرصتی برای خرید باشد. مانند اتفاقی که در اسفند 98 رخ داد. ترفندهای اموزش داده شده در این مقاله می‌تواند به شناسایی ورود و خروج واقعی پول از بازار بورس به شما کمک کند.