عرضه اولیه سهام شرکت‌ها در بورس از جمله مواردی است که برای سرمایه گذاران بخصوص آن هایی که تازه وارد بورس شده اند، بسیار جذاب است. دلیل این امر آن است که عرضه‌ی اولیه سهام در شرکت ها معمولا همراه با سود است. با توجه به جذابیت و سود دهی این سهام ها و البته سردرگمی‌هایی که در این خصوص برای افراد تازه کار وجود دارد، ما تصمیم گرفتیم در این مقاله بطور کامل به موضوع عرضه اولیه بپردازیم و به طور مفصل از زوایای گوناگون آن را مورد بررسی قرار دهیم. بعد از مطالعه این مقاله تقریبا سوالی درباره عرضه‌ی اولیه سهام برای شما باقی نخواهد ماند. با ما همراه باشید.
تعریف عرضه اولیه سهام
(Initial Public Offering (IPO همان عرضه عمومی اولیه است که در بورس به اختصار به آن عرضه اولیه می گویند. IPO زمانی اتفاق می افتد که شرکتی برای اولین بار سهام خود را در بورس به فروش می‌رساند.
همان طور که میدانید حضور شرکت‌ها در بورس یک امتیاز برای آنهاست و شرکتی که بتواند شرایط حضور در بورس را بدست آورد، در یک روز معین که توسط سازمان بورس تعیین می‌شود، برای اولین بار بخشی از سهامش در بورس عرضه می‌شود و به طور رسمی سهامش در بورس مورد داد و ستد قرار می‌گیرد. یعنی سرمایه گذاران می توانند درصد مشخصی از سهام شرکت را خریداری نمایند. بنابراین به طور خلاصه به پروسه اولین عرضه سهام یک شرکت در بورس عرضه اولیه گفته می‌شود.
چرا عرضه اولیه برای سرمایه گذاران بورس جذابیت دارد؟
اگر شما در بورس به تازگی مشغول به فعالیت شده اید و هیچ آشنایی قبلی با آن ندارید بهتر است قبل از مطالعه ادامه بحث مقاله آموزش بورس برای مبتدیان را مطالعه کنید.
این روزها در هر خانواده‌ای یک نفر را میتوانید در جمع دوستان و یا فامیل پیدا کنید که در بورس فعالیت میکند و احتمالا اصطلاح عرضه اولیه را اولین بار از زبان آن شخص شنیده‌اید. همچنین اگر سری به شبکه‌های اجتماعی زده باشید متوجه این موضوع شده‌اید که عرضه‌ی اولیه سهام بسیار مورد توجه قرار دارد و اکثر کسانی که در بورس مشغول فعالیت هستند درباره آن صحبت می‌کنند و به طور کلی این موضوع انگار جذابیت خاصی در بین اهالی بورس دارد. اما دلیل جذابیت عرضه‌های اولیه در بورس چیست؟
آنچه تجربه نشان می‌دهد، در بیشتر مواقع تمامی عرضه‌های اولیه با سود همراه هستند. دلیل جذابیت این سهام بین سرمایه گذاران نیز همین موضوع است. البته این بدان معنا نیست که شرکتی که عرضه اولیه ارائه می دهد به تازگی تاسیس شده است و در واقع اخیرا توانسته سهام خود را در بورس برای خرید و فروش بگذارد. میتوان گفت سود عرضه‌های اولیه تقریبا قطعی است و همین قطعیت برای سهامدارها شیرین است. همچنین این سود در مدت بسیار کوتاهی بدست می‌آید.
برای مثال معمولا شما میتوانید با خرید عرضه‌ی اولیه یک شرکت، در 4 روز کاری 20 درصد سود کسب کنید. به نظر شما این مسئله جذاب نیست؟ شاید با خود بگویید “چه چیزی از این بهتر، من در اولین عرضه اولیه‌ی پیش رو تمام سرمایه خود را عرضه اولیه میخرم! اما باید بدانید این غیر ممکن است چراکه تعداد سهام عرضه شده محدود است و باید بین تمام متقاضیان عرضه اولیه به صورت مساوی تقسیم شود. بنابراین اگر برای مثال 1000 تا سهم برای عرضه اولیه در نظر گرفته شده باشد و 100 نفر برای خرید آن اقدام کرده باشند، به هر نفر بیش از 10 سهم نمی‌رسد. بنابراین شما نمیتوانید بیشتر از حد تعیین شده سهام عرضه اولیه را بخرید. اما سوالی که مطرح می‌شود این است که ما چگونه می توانیم این عرضه‌های اولیه را بخریم؟
عرضه اولیه را چگونه خریداری کنیم؟
راه های مختلفی برای خرید عرضه اولیه سهام وجود دارد و ما در این مقاله تنها روشی را که در بورس تهران کاربرد دارد را مورد بررسی قرار می‌دهیم تا بتوانیم مطالب مفید و خلاصه ای را در اختیارتان قرار دهیم.
روش حراج برای خردید عرضه اولیه که دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد
قبل از آن که روش بوک بیلدینگ برای خرید عرضه‌های اولیه به میان آید، معاملات بصورت حراج با اولویت زمانی انجام می شد. یعنی در ابتدا سهام طی یکسری فرایند که سرمایه گذاران حقیقی در آن دخالتی نداشتند، قیمت گذاری می‌شدند یا اصطلاحا کشف قیمت می شد. این درواقع قیمتی بود که سرمایه گذاران می خواستند عرضه اولیه را بخرند.
بعد از کشف قیمت، با توجه به دو فاکتور زیر، سهمیه ی هر فرد برای خرید عرضه اولیه سهام مشخص می شد:
- تعداد کل سهام شرکت
- تعداد سهامی که قرار بود عرضه شود
توجه کنید در روز عرضه، کل سهام شرکت قرار نیست عرضه شود بلکه تنها بخشی از سهام یک شرکت عرضه می‌شود. پس از فرایند بالا، ساعت سفارش گذاری مشخص می شد. برای مثال بورس اعلام می‌کرد که سرمایه گذاران می توانند برای سهام شرکت x که در ساعت 10:15 عرضه می شود، 800 سهم به ارزش 270 تومان سفارش بگذارند. در واقع در این روش خرید عرضه اولیه، ساعت سفارش، قیمت سفارش و حداکثر تعداد سهام قابل سفارش از پیش تعیین شده بود و شما می توانستید در ساعت اعلام شده سفارش خود را ثبت کنید. بعد از اتمام این زمان دیگر قادر نبودید سفارش بگذارید.
این روش معایب زیادی داشت. در این روش اگر مجموع تعداد سهامی که تقاضا شده بود از تعداد سهام عرضه شده بیشتر بود، اولویت تحویل سفارش با کسانی بود که زود تر سفارش خود را گذاشته بودند. بنابراین شما باید راس ساعت اعلام شده اقدام به سفارش گذاری میکردید و همین موضوع باعث هنگ کردن هسته معاملاتی میشد و در برخی مواقع (مخصوصا اگر سرعت اینترنت شما کمی پایین بود) به شما عرضه اولیه تعلق نمیگرفت. این روش دیگر در بورس اجرا نمی‌شود. اما در روش بوک بیلدینگ که در ابتدای بحث نام برده شد، شرایط کمی متفاوت تر است که در ادامه بطور کامل به آن خواهیم پرداخت.
روش بوک بیلدینگ (ثبت سفارش) برای خرید عرضه اولیه
روش بوک بیلدینگ، روشی جدید برای خرید عرضه اولیه است که به تازگی در بورس تهران ارائه شده است. مزیت این روش نسبت به روش قدیمی (حراج) این است که در روش بوک بیلدینگ، می توان سفارش سهام را با قیمت های مختلف ثبت کرد. در این روش، خریدار می‌تواند پس از تحلیل و بررسی، در ساعت اعلام شده اقدام به ثبت سفارش خود کند.
در این روش نیازی نیست همه افراد راس یک ساعت سفارش را وارد سیستم کنند، بلکه میتوانید در آرامش قیمت مورد نظر خود را وارد سیستم کنید. در این روش لازم است شما قیمت سهام را ارزش‌گذاری کنید تا بتوانید در بازه‌ی مشخص شده قیمت مورد نظر خود را وارد سیستم کنید.
چگونه می توان از عرضه اولیه سود کرد؟
سرمایه گذاران قدیمی که در بورس فعالیت دارند بر این باورند که عرضه اولیه همیشه همراه با سود است. این گفته می تواند تقریبا درست باشد. زیرا ۹۰٪ مواقع عرضه‌های اولیه در بورس با سود ۲۰-۳۰٪ و گاهی اوقات بیش از ۱۰۰٪ همراه است. این باور باعث شده تا در بین سرمایه گذاران بخصوص آن هایی که تازه وارد بورس شده اند، عرضه اولیه سهام جذاب بوده و تقاضا برای آن افزایش یابد. این جذابیت و به دنبال آن افزایش تقاضا باعث شده تا میزان تقاضا نسبت به میزان عرضه اولیه ارائه شده بیشتر باشد.
در نتیجه، با توجه به مواردی که گفته شد، در بیشتر مواقع شما شاهد خواهید بود که سهامی که خریداری کرده اید، به مدت چند روز در صف خرید باقی خواهد ماند. البته این الزام نیست و ممکن است اینطور نباشد.
چرا بعد از عرضه اولیه، قیمت سهام شرکت ها رشد می‌کنند؟
با توجه به توضیحاتی که در بالا داده شد، یکی از عواملی که باعث افزایش قیمت سهم در عرضه اولیه می‌شود، محدودیت در تعداد سهام خریداری شده و عرضه شده است. یکی دیگر از علت های رشد قیمت این است که زمانی که سهام شرکتی قیمت گذاری می شود، معمولا قیمتی که برای فروش ارائه می شود پایین تر از ارزش واقعی آن سهم است. در نتیجه با توجه به جذابیتی که برای سرمایه گذاران ایجاد می شود، تقاضا برای خرید آن سهم افزایش می یابد. این عوامل باعث می شوند که قیمت سهام شرکت ها بعد از عرضه اولیه افزایش یابد.
البته این افزایش قیمت هم محدودیتی دارد. پس از مدتی به تدریج با افزایش قیمت سهام و فروش آن ها توسط سرمایه گذارانی که قبلا آن ها را خریداری کرده بودند، میزان تقاضا برای این سهام کاهش می یابد. در این صورت گفته می شود که سهم متعادل شده است. پس از آن این سهام نیز مانند سایر سهام بوده و افزایش و کاهش قیمت سهام به میزان عملکرد آن شرکت بستگی دارد.
چه زمانی باید عرضه اولیه را فروخت؟
عرضه اولیه سهام در واقع یک رابطه ی دو سر برد است و علاوه بر حفظ منافع سرمایه گذاران، باعث رونق بازار بورس نیز خواهد شد. اما با این حال نمی توان گفت که سهامداران عرضه اولیه را تا همیشه در پرتفوی خود نگه دارند. درواقع قیمت گذاری روی سهام عرضه اولیه به گونه ای تعیین می شود که سرمایه گذاران بتوانند سود ۱۰ الی ۲۰ درصدی از فروش آن ها کسب کنند.
در جواب سوال چه زمانی باید عرضه‌های اولیه را فروخت، باید گفت که این امر به عوامل متععدی بستگی دارد که شامل نیاز سرمایه گذار به نقدینگی عرضه اولیه، تقاضا عرضه اولیه بدون نقدینگی از کارگزاری و تسویه حساب با آن و … است.
شما می توانید فردای روزی که عرضه اولیه را خریدید، آن را بفروشید. اما برای دانستن بهترین زمان فروش توجه به نکاتی حائز اهمیت است. این نکات عبارتند از:
- وضعیت حال و آینده شرکتی که به تازگی سهام خود را وارد بازار بورس کرده است.
- میزان کوچک و بزرگ بودن شرکتی که به تازگی سهام خود را وارد بازار بورس کرده است.
- تحلیل بنیادی سهام شرکت های ارائه دهنده عرضه اولیه.
- توجه به روند فعلی بازار بورس که می تواند در یکی از دوره های رکود، رشد و یا افت باشد.
اینکه بازار بورس در چه وضعیتی (رکود و یا رونق) باشد، بر روی میزان تقاضا برای عرضه اولیه تاثیر گذار است. برای مثال اگر بازار در رکود به سر ببرد، چون سرمایه در حجم زیادی خارج می شود، میزان تقاضا برای عرضه اولیه نیز کاهش می یابد. در نتیجه تعداد روز هایی که سهم همچنان مثبت است نیز کاهش می یابد. در عوض، زمانی که بازار بصورت صعودی عمل می کند، به دلیل حجم بالای سرمایه در بازار بورس، تقاضای عرضه اولیه نیز افزایش یافته و در نتیجه شاهد خواهیم بود که صف خرید برای این سهام برای مدت طولانی بوجود خواهد آمد. توجه به این نکته نیز می تواند برای تشخیص زمان مناسب فروش سهام عرضه اولیه مهم باشد.
آیا عرضه اولیه همیشه سود آور است؟
در جواب به این سوال باید گفت که عرضه اولیه همیشه هم همراه با سود نیست و حتی گاهی ممکن است باعث ضرر شما بشود! افت قیمت سهام به عوامل مختلفی بستگی دارد. مثلا زمانی که قیمت عرضه اولیه با قیمت واقعی آن تفاوت چندانی نداشته باشد. و یا زمانی که بازار کلی بورس در رکود باشد و شرایط فعلی بازار برای عرضه اولیه مناسب نباشد.
