امروزه با توجه به شرایط اقتصادی کشور، یکی از بهترین راه های کسب سود از سرمایه‌های سرگردان و پس اندازهای شخصی، سرمایه گذاری در بورس است. البته بازار دیگری به نام فرابورس نیز در کنار بورس با شرایط کمی متفاوت تر وجود دارد که در مجموع این دو بازار بدنه اصلی بازار سرمایه را تشکیل می‌دهند. در فرابورس معمولا شرکت‌هایی سهام خود را برای معامله در این بازار در اختیار عموم قرار می دهند که شرایط ورود به بازار بورس اوراق بهادار را ندارند. در این مقاله قصد داریم به طور کامل به این دو بازار پرداخته و تفاوت‌های بین آن دو را بازگو کنیم. سعی میکنیم ضمن بیان تفاوت‌ها، مزایای سرمایه گذاری در هر یک از آنها را نیز بیان کنیم.
بازار بورس چیست؟
اصطلاحا به بازاری که در آن قیمت گذاری و خرید و فروش کالا و یا اوراق بهادار انجام می شود، بورس می‌گویند. در این بازار، انواع مختلفی از دارایی از جمله دارایی‌های مالی و واقعی خرید و فروش می شوند. بورسی که اصطلاحا دارایی‌های کاغذی (دارایی‌های مالی) در آن معامله می شود، بورس اوراق بهادار نامیده می‌شود.
همچنین به بازاری که در آن دارایی‌های فیزیکی (دارایی های واقعی) خرید و فروش می‌شود، بورس کالا گفته می‌شود. بورس اوراق بهادار یک بازار سرمایه است که به طور رسمی سهام شرکت‌ها، اوراق قرضه دولتی و مؤسسات معتبر خصوصی با شرایط و قوانین خاصی خرید و فروش می شود. در این بازار، قیمت هر سهم بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می شود. سرمایه گذاران می‌توانند با سرمایه خود (چه کم و چه زیاد) وارد بورس شوند و بر روی سهام شرکت‌های حاضر در این بازار سرمایه گذاری کند.
بازار فرابورس چیست؟
هرگونه معامله خارج از بورس را اصطلاحا فرابورس (OTC= Over The Counter) می گویند. معاملات خرید و فروش در این بازار به صورت مستقیم و بدون نظارت هرگونه نهادی مانند بورس بین دو طرف قرارداد انجام می گیرد. در صورتی که معاملات در بازار بورس در یک چهارچوب سازمان یافته انجام می گیرد.
بازار فرابورس برای اولین بار فعالیت خود را در سال 1387 زیر نظر سازمان بورس اوراق بهادار آغاز کرد. همان طور که گفته شد، شرایط پذیرش و معاملات در این بازار نسبت به بازار بورس راحت تر بوده تا بتواند به عنوان مهره کمک کننده ای برای اقتصاد کشور باشد.
از جمله وظایف مهم این بازار سازماندهی و پذیرش بخشی از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بازار بورس را ندارند و یا می خواهند سریعاً وارد این بازار شوند. فرابورس شامل پنج دسته بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه است.
بازار سهام در فرابورس جز بازارهای اول، دوم و پایه هستند. شرکت‌هایی که شرایط لازم را داشته باشند می‌توانند سهام خود را در بازارهای اول و دوم معامله کنند و شرکت‌هایی که فاقد این شرایط باشند در بازار پایه معاملات سهام خود را انجام می دهند.
شرکت هایی سهامی عام که بر اساس ضوابط بتوانند شرایط لازم را دریافت کنند، می توانند در بازار اول معاملات سهام خود را انجام دهند. در بازار دوم هم مانند بازار اول، شرکت های سهامی عام معامله انجام می دهند. تفاوت این دو در آن است که در بازار دوم شرایط پذیرش راحت تر و منعطف تر از بازار اول است. شرکت های سهامی عام که نتوانستند شرایط لازم برای نقل و انتقال سهام خود در این دو بازار و بازار بورس را به دست آورند، می توانند در بازار پایه فرابورس اقدام به معامله نمایند.
توجه داشته باشید که در بازار فرابورس همچون بازار بورس، تمامی معاملات از طریق کارگزاری‌ها انجام می‌شود.
بازار بورس و فرابورس چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟
بازار بورس و فرابورس با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. در این بخش به تفاوت های این دو بازار می پردازیم.
8 تفاوت بورس با فرابورس
تفاوت اول بورس با فرابورس: ساعات کاری فرابورس نسبت به بورس انعطاف بیشتری دارد.
تفاوت دوم: حد نوسان مجاز در یک روز در بازار فرابورس 5% و در بازار بورس 4% است. البته این دامنه نوسان گاها تغییر میکند و بسته به سیاست‌های مدیران و قانون گذاران هر چند وقت یک بار مورد بازبینی و تغییر قرار می‌گیرد.
تفاوت سوم: بازار فرابورس بر خلاف بورس، مکانی برای مراجعه حضوری ندارد.
تفاوت چهارم: قانون و مقررات فرابورس منعطف تر و با توافق طرفین قرارداد است. اما در بورس قوانین مشخص و خاصی وجود دارد.
تفاوت پنجم: در فرابورس امکان ثبت سفارشات 24 ساعته توسط شرایط الکترونیکی فراهم شده است که مزیت بزرگی در برابر بورس به حساب می آید.
تفاوت ششم: در بازار فرابورس به دلیل اینکه قوانین با توافق طرفین صورت می گیرد، معاملات معمولا با کاهش ریسک و شفافیت در قیمت ها همراه هستند.
تفاوت هفتم: بازار بورس به دو دسته بازار اول و دوم تقسیم می شود. چنانچه شرکتی در بازار اول شرایط قابل قبولی نداشته باشد به بازار دوم منتقل می شود. بالعکس، اگر شرکتی در بازار دوم عملکرد خوبی داشته باشد به بازار اول خواهد رفت و اگر عملکرد قابل قبولی نداشته باشد از بورس خارج خواهد شد. در مقابل، بازار فرابورس همان طور که پیش‌تر گفته شد، دارای 5 بازار (بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه) است.
تفاوت هشتم: آخرین تفاوت این دو بازار، تفاوت در پذیرش شرکت‌ها است. پذیرش شرکت‌ها در بازار بورس به دلیل داشتن شرایط و مقررات خاص نسبت به بازار فرابورس مشکل تر است. بازار فرابورس به دلیل شرایط راحت تر این امکان را فراهم کرده تا شرکت های کوچک تر هم بتوانند سهام خود را وارد بازار سرمایه کنند.
10 مزیت پذیرش شرکت‌ها در فرابورس
بر اساس قوانین، تمامی مزایای بازار بورس، برای اوراق بهادار و سهام شرکت های پذیرش شده در فرابورس نیز وجود دارد. از جمله این مزایا عبارتند از:
تسهیل تامین مالی
هدف اصلی بازارهای اوراق بهادار، جمع آوری و سودهی پس اندازهای افراد به سمت بازار سرمایه به منظور به اجرا درآوردن طرح های بزرگ اقتصادی است. در این صورت شرکت ها در شرایط بهتری می توانند از طریق بازار سرمایه از مزایای تامین منابع ارزان قیمت بهره‌مند شوند. علاوه بر این، انتشار اوراق مشارکت و انتشارگواهی سپرده سرمایه‌گذاری عام و خاص هم می تواند باعث افزایش سرمایه شرکت های پذیرفته شده در بازار فرابورس شود. در ادامه به این راهکار خواهیم پرداخت.
افزایش نقدشوندگی بازار سهام
تا قبل از راه اندازی فرابورس، تنها شرکت هایی که در بازار بورس پذیرفته شده بودند این امکان را داشتند که سهام خود را در محیطی شفاف و رقابتی معامله کنند. شرکت‌هایی که توانایی اخذ پذیرش از بازار بورس را نداشتند از این امکان به دور بودند. اما در حال حاضر، با وجود بازار فرابورس شرکت های کوچک تر هم می توانند با شرایط آسان تر در فرابورس پذیرفته شده و در این بازار به رقابت بپردازند.
نقل و انتقال سریع و آسان سهام
در حال حاضر نقل و انتقال سهام شرکت هایی که خارج از بورس هستند، دارای پروسه اداری وقت گیر هستند. وقت زیادی برای عملی کردن این پروسه صرف می شود و مراحل اداری هم پیچیده و زمان بر است. امروزه با روی کار آمدن فرابورس، شرکت ها راحت تر وارد این بازار می شوند و بالطبع نقل و انتقالات هم راحت و سریع تر انجام می شود.
اطلاع‌رسانی هماهنگ و عادلانه به سرمایه‌گذاران
پس از آن که شرکت‌ها در فرابورس پذیرفته شدند، طی یک فرایند قانونی و مراجع رسمی ایجاد شده، اطلاعات این شرکت ها اعلام می شود. یکی از نتایج این اطلاعات، شفافیت هرچه بیشتر عملکرد مدیران این شرکت ها است. همچنین گزارش های مالی دوره ای که تحت نظر حسابرسان مورد تأیید سازمان بورس و اوراق بهادار ارائه می شود. سهامداران و سایر سرمایه گذاران می توانند به این اطلاعات دسترسی داشته باشند.
افزایش اعتبار شرکت‌های بورسی و فرابورسی
از آن جا که بازار سرمایه و فرابورس در بین افراد جامعه شناخته شده هستند، چنانچه شرکتی وارد این بازارها شود، افراد زیادی از مصرف کنندگان با تولید کنندگان کالا و خدمات شرکت‌ها آشنا می شوند. این امر موجب افزایش مخاطبان آن شرکت‌ها خواهد شد.
امکان خروج از فرابورس با فرایندی ساده
چنانچه سهامداران بزرگ شرکتی تصمیم به خروج شرکت از فرابورس بگیرند، این فرایند با پشت سر گذاشتن چند مرحله امکان پذیر بوده و حتی شرکت می تواند به سهامی خاص تبدیل شود.
اخذ ساده‌ی وام‌های بانکی از طریق وثیقه گذاری سهام
وثیقه گذاری سهام و دریافت تسهیلات روی سهام شرکت‌ها پس از آن که در فرابورس پذیرفته شدند، امکان پذیر خواهد بود. به دلیل اینکه وقتی سهام شرکتی در فرابورس پذیرش می شود، مراجع رسمی بر روی معاملاتی که شرکت ها انجام می دهند نظارت دارند. همچنین در شرایط عادلانه ای قیمت سهام بسته به عرضه و تقاضا تعیین می شود. در نتیجه سیستم های بانکی شرایط راحت تری برای وثیقه گرفتن سهام شرکت ها اعمال می کنند. زیرا امکان معامله سهامی که از طریق وثیقه گذاری در دست بانک است وجود ندارد و ارزش گذاری بر روی این سهام از طریق مرجع رسمی فرابورس انجام می شود.
صدور اوراق مشارکت و گواهی سپرده در فرابورس پذیره‌نویسی و انتشار آنها
انجام معامله دست دوم اوراق و همچنین سرمایه گذاری خاص و عام در فرابورس انجام می شود.
همچنین ببینید مقاله پذیره نویسی و فرایند آن چیست.
شفافیت قیمت سهام و اعتبار آن در معاملات فرابورس
با توجه به شفافیت فرایند عرضه و تقاضا و نظارت بر آن، قیمت سهام شرکت ها در فرابورس، نشاندهنده وضعیت مالی شرکت ها است. قیمت سهام می تواند مبنای همه معاملاتی باشد که شرکت ها و یا سهامداران انجام می دهند. همچنین در مبحث وثیقه گذاری سهام و اعتباردهی به شرکت ها هم از اهمیت خاصی برخوردار است.
معافیت از مالیات در شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس
شرکت هایی که در فرابورس ایران پذیرش شده اند، از مزایای مالیاتی چشمگیری برخوردار خواهند بود. مقدار آن با توجه به لایحه ای که از جانب دولت به مجلس شورای اسلامی ارائه شده تا 10% تخفیف در مالیات خواهد بود.
سرمایه‌گذاری در فرابورس چه جاذبه‌هایی برای سرمایه گذاران دارد؟
با توجه به مزایای گفته شده، سرمایه گذاری در این بازار می تواند برای سرمایه گذاران جذاب باشد. در این بخش به چند دلیل این جذابیت اشاره می کنیم:
1- حق خرید سهام جدید: هنگام عرضه سهام جدید در شرکت سرمایه گذاری شده، اولویت خرید سهام با سرمایه گذاران قبلی خواهد بود.
2- حق رای و اعمال مدیریت: با توجه به مقدار سهم سرمایه گذاران در شرکت، در مجامع عمومی حق اظهار رای دارند.
3- سود سهام: به سه عامل مدیریت شرکت، اوضاع اقتصادی کشور و میزان تقاضا بستگی دارد.
4- تنوع سرمایه گذاری: با توجه به تعداد اوراق بهادار ارائه شده توسط فرابورس، سرمایه گذاران می توانند سهام متنوعی خریداری کرده و از ریسک و زیان های احتمالی تاحدی در امان باشند.
5- افزایش قیمت سهام: سرمایه گذاری در سهام، از کاهش ارزش پول و قدرت خرید کالا جلوگیری می کند. همچنین با توجه به امکان مدیریت در شرکت، ارزش سهام افزایش می یابد.
6- اطمینان از محل سرمایه گذاری: برای ورود به فرابورس، شرکت ها باید تمامی شرایطی که فرابورس تعریف کرده را رعایت کنند. همچنین شرکتی که مدیریت ضعیف و ساختار مالی مناسبی نذاشته باشد، در فرابورس جایگاهی ندارد.
7- معافیت مالیاتی: همانطور که پیش‌تر گفته شد، شرکت های پذیرش شده در فرابورس با توجه به لایحه تصویب شده از 10% مالیات معاف بوده و این ار باعث سود بیشتر سهامداران خواهد شد.
مزیت‌های ورود به فرابورس برای سهامداران چیست؟
در این میان مزیت‌هایی برای سهامداران نیز وجود دارد. از جمله این مزیت ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شفافیت و اعتبار قیمت سهام بواسطه مبادله در فرابورس
- کاهش مالیات نقل و انتقال سهام آنها
سرمایه گذاری در بورس بهتر است یا فرابورس؟
همانطور که گفته شد، شرکت هایی که شرایط لازم برای پذیرش در بورس را ندارند، می توانند در فرابورس پذیرش شوند. این به دلیل آن است که شرایط پذیرش در فرابورس آسان تر و راحت تر از پذیرش در بورس است. با این حال براساس مقررات، تمامی مزایا در این دو بازار سرمایه تعریف شده است. در نتیجه این دو بازار تفاوت‌های چندانی با یکدیگر ندارند.
تقریبا میتوان گفت سرمایه گذاری در بورس و فرابورس در حال حاضر به لحاظ اجرایی و ریسک، شرایط مشابهی دارد.
پیشنهاد میکنیم مقاله‌ی سرمایه گذاری در بورس چگونه است را مطالعه کنید.
آیا برای سرمایه گذاری در فرابورس به کد معاملاتی جدیدی نیاز است؟
در پاسخ به این سوال باید گفت خیر. شما با مراجعه به کارگزاری یک کد بورسی دریافت می کنید تا بتوانید در بازارهای سرمایه معامله انجام دهید. شما با این کد بورسی می توانید در هر دو بازار سرمایه بورس و فرابورس به خرید و فروش سهام بپردازید. اگر از چگونگی دریافت کد بورسی اطلاع ندارید، پیشنهاد می شود مقاله چگونگی دریافت کد بورسی را نیز مطالعه نمایید.
برای کسب اطلاعات درباره شرکت بورس و فرابورس به سایت فرابورس و سایت بورس مراجعه کنید.
بنابراین تفاوت بورس با فرابورس بیشتر به مسائلی برمی‌گردد که برای یک معامله‌گر چندان اهمیتی نخواهد داشت. مفاهیم پایه‌ای بورس بسیار گسترده و مهم هستند. اگر به تازگی به بازار سرمایه ورود کرده‌اید، پیشنهاد میکنیم مباحث آموزش بورس (به خصوص مفاهیم پایه) را به صورت منسجم در یک پکیج جامع اموزش بورس دریافت کنید. برای این منظور به لینک زیر مراجعه کنید.
